Two hundred seventy two patients who underwent endoscopic sinus surgery defined by Kennedy, between November 2000 and June 2002 were evaluated retrospectively. Of 272 patients twenty (7.3%) required a revision procedure because of recurrent sinusitis in spite of medical management. All patients underwent coronal and axial CT imaging of the paranasal sinuses before revision surgery. All revision procedures were performed under general anesthesia. Data on CT findings, endoscopic examination findings and intraoperative findings were collected. The most common causes of failure were residual ethmoid air cells (80%) and adhesions (45%), followed by maxillary sinus ostium stenoses (40%), frontal sinus ostium stenoses (25%), conchal hypertrophy (20%) and septal deviation (15%). In revision endoscopic sinus surgery, the remnant of the middle turbinate, the lamina papyracea, nasal septum, maxillary sinus ostium and the arch of the posterior choana are the useful landmarks. CT must be a part of the preoperative evaluation for revision endoscopic sinus surgery.

ÖZET

Kasım 2000 ile Haziran 2002 ayları arasında endoskopik sinüs cerrahisi uygulanan 272 hasta retrospektif olarak değerlendirilmiştir. 20 hastaya (%7.3) tıbbi tedaviye rağmen tekrarlayan sinüzit nedeni ile revizyon operasyon uygulanmıştır. Tüm hastalara revizyon cerrahisi öncesi koronal ve aksiyel planda parana-zal sinüs bilgisayarlı tomografi (BT) incelemesi yapılmış, tüm revizyon girişimler genel anestezi altında gerçekleştirilmiştir. BT bulguları, endoskopik muayene bulguları ve intraoperatif bulgular not edilmiştir. En sık başarısızlık (revizyon) nedeni olarak bakiye etmoid hava hücreleri (%80) ve adezyonlar (%45) saptanmış, bunları maksiller sinüs ostium stenozu (%40), frontal sinüs ostium stenozu (%25), konka hipertrofisi (%20) ve septal deviasyon (%15) izlemiştir. Revizyon endoskopik sinüs cerrahisinde; orta konka kalıntısı, lamina papirasea, nazal septum, maksiller sinüs ostiumu ve posterior koana arkı, güvenilir anatomik belirleyicilerdir. BT, revizyon endoskopik sinus cerrahisinde operasyon öncesi değerlendirmenin değişmez parçası olmalıdır.

Keywords: Endoscopic sinus surgery, revision, computed tomography.